Kum
2010, November thla a chhuah Mapuia Renthlei ziak, ‘Ka hmangaih che’ tih thawnthubu hi lehkhabu tharlam tak Cheng 70/- man,
mi tam zawkin an la chhiar loh a nih a rinawm. He lehkhabu Nula leh tlangval
inhmangaihna harsatna leh manganna avanga in\hen, hmangaihna avanga tawrhna
nasa tak an chunga athlen hnua hlim tak a intawng leh chanchin a ni ber a.
Lehkhabu chhah lutuk lo, a len lam pawh han chhiar han lek vel nuam tawk tak
mai phek 160 a chhah a ni.
He
lehkhabu hi a bu chhung bihchianna kan luhchilh tak tak hmain a bu kawm leh a
hmel hmang leh hawrawp hman dante han thlir hmasa ila, a cover Design hi a mawi
danglam fu mai a, han en mai pawh hian mi hipna chu a nei thei mai a, lehkhabu
kawm hi an pawimawh em em a, mipuiin kan en mai hian chhiar chak leh chak loh
hi a bu kawm a\ang hian kan teh fo \hin reng a, he thawnthubu kawm pawh hi
Design vel chu a chhe lo khawp mai. A kawma nula thla chhelo hmel tak lo lang
hian a changtunu ber Lki chu a chhui dawn theih phah a, chhiar pawhin mitthlaah
a lo lang nghal mai thei hi a \ha hle a ni. Amaherawhchu en mai a, a mawi ang
ai hian a kawm khawih vel hi a nuam tawk loin a kawm atana a lehkha puan an
hman hi a \ha tawk lo hle a ni. Hei hi kan sawi ngamna chhan chu tunlaiah khawl
a changkangin hmanrua kan nei \ha tawh em em a, lehkhabu pawh kan hriat angin
tun hnai chhuak a ni a, chuvangin a kawm hi hei ai \ha hi chuan a siam theih
tih a chiang hle a ni. Han chul tak tak atan chuan a phuai hma hle bawk.
He
lehkhabu hi vawikhat bak chhuah a la ni lo a, chhut nawn leh a nih ngai chuan
uluk takin a ziaktu emaw a edit saktuin chhiar tawh se a\ha hle ang. Chhutsual
leh hawrwp hman sual hmuh tur a awm nual a, abik takin a tir lamah hian a tam
zual emaw chu aw atih theih. A ang ka tih ber chu. A ziaktu hian zanrei tak
thlengin a chhut hnuah mutchhuak mit kham urhin a edit leh amaw ni chu aw atih
theih, mahni chhutchhuahsa edit hi thil har tak a ni tih ka lo hriat tawh
avangin. A thawnthu tui taka chhiar laia spelling tihsual a lo awm fo hian
chhiartu a tih buai mai bakah a thawnthu ngaihtuah reng aiin rilruah chhiar tui
lohna a lo awm theih phah a ni.
‘Ka
hmangaih che’ thawnthu hi a ziaktu hian Bung 15 ah a \hen hrang a, thawnthu
chhe tak kan ti thei lo ang a, thawthu \ha lutuk leh fak vur tur pawh a ni chuang
lo a, a \ha tluang tlam khawp mai ti ila kan sawi sual tam awm lo ve. A thuhma
hruaia kan hmuh danin a ziaktu hi naupangte B.A zirlai kum lamah pawh kum 20-na
hmang mek a nih thu a rawn tarlang a, a ziaktu hi a la naupan ang a chhut chuan
a ziak \ha thawkhat hle chuan a hriat tho a ni. A thawthubu hi a pi leh pu
Chatuan ram pan tawhte pahnih Pu Chhunthanga leh Pi Chawngchhungi te hriatreng
na atan a hlan a. Ama tan phei chuan a hlu hle ang.
A
ziaktu hian he a lehkhabu hi Mizo literature tih hmasawnna atan te, a thiam em
avang a ziak a nih loh zia leh a aia thiam zawkte cho chhuahna atan a ziak tih
amah ngeiin a sawi a. Tin, hmangaihna ropui zia tarlan atum hle bawk a, a thuhmahruaiah chuan heti ang hian a sawi a
ni. “Hmangaihna hi engtianga ropui nge?
Nu hmangaihna nge sang Pathian hmangaihna? Hmangaihna vanduai leh vanduai lo
kan tih hi engnge lo ni? |hiante hi nge hlua kan ngaihzawng te? Pathian rorel
dan hi enti ang taka fing nge lo ni
tehreng?” tihte hi nula leh tlangval inngaizawng ten an lo hmuh chhuah
thiam a, nun dik an zawh theihna kawh hmuhtu
atan a he lehkhabu hi a ziah a
nih thu a sawi a, hei hi a \ha hle a ni. A ziaktu tumna leh hmathlirte hi kan
ngaihtuah chian chuan lehkhabu hlu tak a ni chu kan ti thei ang. Amaherawhchu
aziaktu hian a duh ang tak hian a lehkhabu hi a ziak chhuak \ha nge \ha lo tih
te chu kan thlir chho dawn a ni.
Kan
sawi tak ang khan he thawnthu hian Hmangaihna lam athlur nasa hle a, a
thawnthuah pawh hian Nula leh tlangval inhmangaihna te, \hian inhmangaihna te,
nu leh pa ten an fate an hmangaihna te kan hmu a, Amaherawhchu a thawnthu hian
Johna leh Lki te inhmangaihna chu a ruangam pui berah chuan a din a, heta \ang
hian Johna, Rsa leh Amawii te \hian inhmangaih zia kan hmu tel bawk a, tin,
Rsa’n nulat tlangval hmangaihna a laknat leh nat loh dan kan hmu bawk a, \hian
inhmangaihna a\anga nulat tlangval inhmangaihna lo piang chhuak avanga Amawii
nun buai vek kan hmu bawk a ni. Heng kan han sawi tak hi a thawnthu ruangam
tlangpui chu a ni a. Heng bakah hian nun inzirtirna leh tih loh tur leh tih tur
ang chi inzirtirna \ha tak tak a in zep ve nual bawk a ni.
A
thawnthu hi chhiar zawh hma chuan a tawp dan tur rin lawk leh hriat lawk a
harsatna lai tak hi lehkhabu hlu tak
anihna lai kan ti thei awm e. Rin loh dan takin a chhiartute suangtuahna
chu min keuh dawrh dawrh a, hei hian chhiar chhunzawm zel chakna a chhiar leh
zel turteah a tuh ngei ang le. Lehkhabu tam tak chu a kal dan tur hriat lawk sa
reng hi a awm \hin a, heti ang hi chu ngaihnawm viau pawh ni se ngaihsan a har
\hin. A ziaktu hian thihnain bul a\an a, chu thihna chuan nakin hunah
pawimawhna leh harsatna a thlen dawn a ni tih hriatthiam har khawpin a siam
thiam hi a \ha hle a. A changtute a din dan pawh hi a \ha thawkhat hle chuan a
hriat a, A changtupa ber Johna tan Latei thihna hian a nunah pawimawhna leh
harsatna thlentu a ni ve ve a, he thihna hi a tir a\ang a atawp thleng a, a
lemchan khalh chho tu kan ti thei ang.
He
thawnthu tlangpui chu Hmeichhe pakhat Late-i pawngsual hnua that chu North
Vanlaiphai khuaah chuan a awm a, a thattu ni ngeia rin Rampuia mipangngai ang
chiah lo chu a tlanbo nghal a, chu mi chanchin avang chuan an khaw pumpui an
buai a, Chu mi hnu rei loteah Rampuia pawh chu thiin ramhnuaiah an chhar a, chu
thihna khawharin a\ang chuan nula leh tlangval la naupang takte inhmangaihna
chu a lo in\an a, Johna’n a hmuh tirin a ngaina in a ngaizawng nghal em em a, a
vei nghal a ni. Lki erawh chuan a la hre ve lem lo a, chu chu Aizawla lehkha
zir ve ve Johna leh Lki te intawn hmasakna ber chu a ni. Aizawl chhuk tur ve ve
chu Sumo pakhatah inhmu miah loin an lo chuang dun a, Thinsulthliah a an motor
a chhiat avangin an chhuk sap sapna lamah Johna chuan a vei em em chu a lo
chuang ve a ni tih a hre chauh a, chuta
\ang chuan inhmelhriat chho \anin an lo innel \an ta a, an inngaizawng \an dawn chiah tihin
harsatna alo thleng ta, Lki u Thanga chu Rampuia thattu a lo ni tlat mai chu
vang chuan Johna nute chuan Lki an \hen tir a, chu hmangaihna lo nasa tawh
in\hen avang chuan Johna’n a nun \ha a hlauh a, ruihtheihthilah a tlan a, sawn
a thlak bawk a, mahse Pathian leh a nu hmangaihna avangin chhanchhuahin a awm
a, Sawn athlak ang a alo ngaih pawh a ma tih lo ni lovin midang thang lo kam
mai alo ni tih an hre chhuak a, a \hiante leh Pathian zarah liau liau a
hmangaih ber Lki chu a pawm leh thei ta a ni.
Hei hi athawnthu tlangpui chu a ni a,
amaherawhchu hemi bakah hian thawnthu ruangam a\ang hian a peng ve zauh zauh a,
Rs-a chanchinte leh amawii chanchinte leh mi dang dang chanchinte a lo lang
chho reng a ni. A plot hian a changtute hi a hruai chho char char a ni tih a
hriat theih a ni.
Bung
1-na a kan hmuh ang khan Late-i thihna rapthlak tak avang chuan North
Vanlaiphai khua chu an nun phung a dang vek tih kan hria, an khuaah Sarthi an
la awm ngai loh avangin, an khuaah hian North Vanlaiphai a rawn hmang hi a\ha
lo hle mai a, heti ang thawnthuah hi chuan khaw din chawp hman hi a \ha zawk
fo. A chhiartuin a ngaihruat a, thil ni thei lo a lo siam leh si te hian ngaih
hona a lo awm duh bik. Hetah pawh hian kan hmu a, North Vanlaiphai chu khaw
hlun leh rei tawh tak a ni tih Zofate chuan kan hre \heuh a, mahse mahni inti
hlum em pawh an khuaah a la thleng lo angin a ziak leh si hi awm lohna lai chu
a awm ve deuh, din chawp khua chu han hmang sela awm thlap tur hi a nia. Tin, a
ziaktu hian an khua a nih avang hian chawilar a tum lutuk em chu aw a tih
theih. Bung 6-na tir lamah hian an
khua hi an fak vak bakah a chhiartute hriattheihna turin a kal kawng leh an
khaw awm dan a sawi vak a, hei athawnthu nen inlaichinna nei miah lo a ni a,
fak duh ve hrim hrimnaah a ngaih thei a \ul lo hle.
Johna’n
Lki khawharin a atawn tir hi chu a fuh khawp mai. Mizote nun a tilang a, miin
chhiat an tawh changa kan la inlenpui fo \hin a ni tih a ti lang a,
amaherawhchu mi hausa leh rethei chu kan inthliar hret hret a ni tih Latei
thihna a\ang leh Rampuia thinna a\ang hian kan hmu thei bawk. Mizo nunah chuan
engmi pawh ni se chhiat \hatah chuan inngaihsak tlang zel tur kan ni si a.
Johna chuan a nun khua zawng zawng a tihchhiat phah leh a tih \hat phahna tur
chu chu khawhar inah chuan a tawng a, hmuhtirh hmangaihna avang chuan Johna nun
chu a tui ral a ni tih kan hria. Hei pawh hi thil \ha ve tak zawng a ni. Sap
\awng takin ‘Love at first sight’ an lo tih \hin kha a tawng tlat a ni. Chu
hmangaihna tipui tling tur a Lki a tawn leh dan erawh hi chu a duan chawp leh
lutuk mah mah niin a hriat. North Vanlaiphai a\anga Thingsulthliah thleng mai
a, Sumo-a chuang ho reng si, a vei em em bawk ni si an hmu miah lo kha mak tak
a ni. Thil ni thei lo chu a ni lo nain awih chu harsa tak a ni.
A
thawnthuah hian a ziaktu hi a lang hnem mah mah chuan a hriat a, a thu rawn zeh
kual vel hi thu \ha tak tak chu ni \hin mahse a chhiartu tan chuan ninawmna lai
a awm, thui deuh deuhin thu \ha eltiang mai a rawn zep vak vak a, angaihdan leh
duh dan leh pawmdante kan hmu a, hei hian a thawnthuah pawimawhna an nei lem lo
a, a chhiartute zirtirna pek a duh vang mai niin a lang. Amaherawhchu a zeh tak
rau rau siah chuan a thawnthu nen a a rawn zawm leh \hin dan erawh hi chu a
fakawmin a \ha thei khawp mai. Tin, a changtute hi khawsak lama harsa lo tak
vek chhungkhua an ni hlawm a, mahse an inchhungah hian tap hi a dahsak vek hi
thil \ul ber a ni em aw a tih theih tunlaiah chuan thingtlang lam pawh ni se
khawsa thei deuhah chuan tap nei hi an awm meuh tawh lo a ni. Mizo nunphung
tarlan hrim hrim a duhna vang ngawt a nih chuan a fuh tawk lo hle ang. Tin,
Johna te \hian 3 hi khawsakah chuan harsa lo tak angin aziak a, mahse Lo nei ve
mai an ni si. Lo nei a eizawng hi ka ngainep e ka ti lo mahse khawsak san tir a
duh si chuan Sum dawnna lian tham ti a nih loh pawhin an pa te hian Sawrkar hna
emaw thawh tir zawk se la a fuh zawk chu ka ring deuh. Amah ngei hian Bung
3-naah ‘Nun bul \annain a zir tawh loh
chuan ruah sur mai mai vanga hna \hulh thei an ni ve tawh tlat lo’ a ti a,
hetah hian Lo neih a sawina a ni a, Lo nei a eizawn chu eizawnna hlawk tak a ni
lo tih a sawi chiang hle bawk a ni.
An
\hianpa Rs-a hi nun ho ve tak angin a din a, mahse a tawp lamah hian Pathian
tihmi tak leh fel thei tawpin a chhuah leh bawk si a, tin Sawmtea nen hian tun
hma lama sualna lo khawih hrep tawh angin a sawi bawk si a, anmahni hi kum 20
rual bawr vel an ni a, a hun hma lama han sual vak turin hun hi an nei vak
pawhin a rinawm loh thei bakah lo sual viau \hin pawh chu ni se ruihtheih thil
lo ti tawh tan chuan an kum ang hun inlak pa hun lai leh sual tih nawm hun laia
an fel leh ta hi chu a awihawm loh deuh chuan a hriat a ni. Tin, phek 17 na a
Rs-a’n a \hianpa Johna hnena Mimi a duh thu a sawi a, lenpui tura a sawmte hian
Johna hian hre tawh anga ngaihtheih anih laiin a lo hre lo hu mai te hi a awm
lo a, tin, a hnuah hre leh ang em emin a awm leh tho bawk si. Tin, Phek 20-naa
Lki inthuam dan a sawinaah hian sawi \hat atum luat tuk vang nge ni heti hian
an ziak a, “Chu tleirawl chuan kawr dum
mawi thawkhat tak a ha a,…..” hetah hian mawi thawkhat hmang lo hian mawi
tak emaw dum nalh tak te han hmang se, mawi
thawkhat hian a ti mawi lo zo
vek a lawm le.
Mizote
pawh kan lo changkang ve tain kan nitin nunah Mobile phone-in hmun a luah hneh
tawh zia leh \halai tam zawkte phei chuan an mobile phone an khawih nasat \hin
zia atarlang a. Chutih rualin Johna te pawh hian Mobile phone an nei reng si a,
engati nge a result an rawn hrilh hian a
phone-ah an rawn hrilh mai lo, amah pawh hian sms hmangte pawh a zawh mai loh
le, phone te pawh phone ang hmiang, hlauthawng chung chung a an landline lo ri
tur a ngaihchan reng a fuh tawk lo hle. Phek 22-naah phei hi chuan an phone lo
rik avanga a inen atih hi engtin tak chuan amah leh amah chu inen chu ni maw,
darthlalang hmaah a nih ngawt loh chuan. Phone chugchangah hian heti hian hnialna
chu awm thei tho a, an khuaah mobile signal a awm lo a ni ang tih te pawhin
mahse hei hi chu chhuanlam tling loah ka ngai hmiah thung. A ziaktu hian Johna
mobile phone neih hi a theihnghilh ni berin ka hria.
Tin, Johna’n Lk-i a ngaihzawn theihna tur a,
phone hmanga a insawi fel mai thei hian a thawnthu a ti ho mah mah em aw a tih
thei, vawikhat chu an inhmu tawh a, a hnuah phone mai hmangin a induh tir thei
hi a \ha lo, heti ang hi chu thawnthu a tan chuan a ho tlat, a chhan chu thawnthuah
hi chuan mi nawlpui pawm thei tur hi kan siam thiam angai, mi pangai tih dan ang takin Lki hi han
rim ve phawt se la, a ti ang leh zual ngei ang le.
Bung
6-na a kan hmuh ang hian Lki U Thanga a inpuan hnuah an inah Police-in an han
hruai haw a, a chhungte hnena an inpuan tir hi thil ni thei niin a lang lo.
Thanga chu Thanaah a va inpek tawh chuan Police hian an kawl tlang tawh turah
ngaih a ni a, duh leh Thana a\angin a chhungte an phone ang a, an lo kal zawk
awm tak a nih laiin helai thu a chhep dan hi chu a fuh lo hle a ni. (Phek 52-53
ah kan hmu)
Tin
Bung 9-naa Johna leh Sawmtea te \hian dun Lki te ina an leng tur Chaltlang chho
a, nula leh tlangval lo chat thla pheng phung an hmuh tir hi awih a har deuh
chu ka ti, Kum 2009-2010 inkar vel hun anga ziak a ni a, hemi bawr velah hian
kawng kam mai mai a, nula leh tlangval an lo chatthla hi chu thil awih har deuh
chu ka ti. YMA Strict lai a ni awm si a, Pheng phung ti kher lo hian chatthla
pawh an lo awm a ti tein han sawi se. Lo infawp a ti hi chu a awm thlap a, kan
khawlai nunah pawh kan zah loh zia leh kan nun chhiat tawh a tarlang \ha hle
thung a ni.
Bung
11-na lama Johna’n intihhlum tuma tur a in khan a \hianpa RS-a khan a minute 15
lai \hu mai mai a Johna engtin nge a awm tih chian ngam lo a an nghakte hi thil
ni thei lo chu ka ti lo nain thil awih har tak chu a ni kan ti thei ang. Khati
ang hun khirh tawh a, a beiseinaah pawh thil \ha lo a ni tih hriat reng tawh
hmanhmawhna nei miah lo a, Sawmtea lo thlen a nghak kha chu a fuh lo hle a ni.
A
thawnthu hrim hrimah hian a changtute hi kum 20 rual vel vek an ni tih chu kan
hre thei a, amaherawhchu a changin upa deuh angin a dah a, achang leh la
naupang deuh chetin a chet tir leh lawi a, Tin, Johna nu pawh hi a ti changkang lutuk em
aw a tih theih, a fapa a bazar pui hian Kamis body-fit kan zawng dawn nia te an
ti a, an dinhmun leh a nu \awng hi thil inhmeh tak ni theiin a lang lo.
Heng
kan han thlur bing bik bakah hian thumal tih sual a nei tam em em a, \henkhat
lo tarlang ila :-
Mi
tih turah mai tih te, an ni tih
turah an tih chauh inziak te, \hiap
tih turah \iap tih te, au tih turah ou te, bawk tih mai tur a sbawk tih te, tu’ma tih a apostrophe a
dahte awmzia awm lo a ni a, hei hi chu ahriat loh vang liau liau niin a lang.
khua tih turah khau han tih te, leh
tih turah le te, tawh tih turah taw tih ang chi te, thlauh tih aia thloh a hmang hi chu tunlai \awng fimkhur
lo taka kan hman \hin hian amah ahneh tawh niin a lang bawk a, tin, ramngaw tih
tur rawmngaw tih te leh a dang tam
tak kan hmu a, a bung tinah hian hawrawp tihsual hi kan hmu chho deuh fur mai
a, kan tarlan vek chuan a tam lutuk dawn tlat. Pathian ziah nan a, P hawrawpte
(p) a hmang pawh hi a \ha lo hle. A \hen hi chu hriat loh vang ni bawk mahse a
tam zawk hi chu fimkhur loh vang a niin ka hria. Hei hian a lehkhabu hlutna a
ti hniam hle a ni.
He
thawnthubu hi kan sel nual avang hian lehkhabu chhe lutuk leh chhiar tlak loh
tawp a ni ka tihna a ni hauh lo. Mihring famkim lohna laite kan haichhuak a ni
mai a, a\hatna lai hi han zawng ta ila kan hmu \euh bawk awm e. Entirnan,
zirtir nei tak thawnthu tunlai mi nawlpuiin kan lo dai pelh \hin kan insiam
\hat theihna tura a ziaktuin a han siam chhuakte hi a \ha hle a, he lehkhabu
hian thingtlang leh Aizawl nun in an loh zia min kawhhmuh thei a, \halai te’n
kan nun kan hman uluk tawh loh zia leh hmeichiat mipatna hi engahmah kan
ngaihtawh loh zia kan hmu bawk a, heta \ang hian insiamna tur kan nei nasa hle
a ni. A thawnthu hian a thu min keuh pui dan tur ahriat mai lo a, chhiar zawh
phawt angaihna lai hi a \hatna lai tak pawh kan ti thei ang.
‘Ka
hmangaih Che’ thawnthubu Mapuia Renthlei ziak hi a vawikhat ziahna a ni a, amah
ala naupan ang ai daihin a ti \hain ka hria, ama rualpui mai bakah a u rual leh
a pa leh a pi leh pu rualte thlengin chona nasa tak a tuhin ka hria a, han
chhiar chiah hian a thu phum leh a tum dan hi a \ha phian a, a thawnthu bul
a\angin a inla lawn chho viau bawk, a changtute inhmangaihna chu a um chhoh zar
zar laiin a laklawhah ti ngaihnawm turin an \hiante hmangainaah an lut zeuh
zeuh bawk a, hei hian a ninawm lutuk hmain thawklakna min siam sak \hin a, a\ha
hle a ni. Hmangaihna hi a tluang reng lo va, harsatna leh lungngaihna tam tak
paltlang ngaih chang a awm a, chu harsatna chu mi tam tak chuan an hre thiam lo
\hin reng a, an nun in a chhiat phah a, kum khaw chawr lohna atan an hman phah
bawk \hin. Hmangaihna hi chu a mak hle a, mihring nun a khawih chhiat vek theih
laiin mihring nun chhe vek pawh a siam \ha leh thei a ni. Chuti ang Romantic Tragic Novel ngaihnawm leh chhiar
man hla tak, \halaite nun pho chhuak \ha em em leh zirtirna nei tak mai ‘Ka
hmangaih che’ tih thawnthubu kan nei hi a lawmawm hle a ni. Hmangaihna hi Nu
leh Pa te duh leh duh loh vang a tih daih tum mai te, a hmangaihin a duh ve
kher loh avanga nun hlauh vek te hi thil ni thei a nih zia tarlag a. Tui pawh
hi a luan a luan chuan a tawpah chuan Tuifinriatah an in chhung khawm leh nge
nge thin. Chuti ang chuan mi inhmangaihte hi harsatna leh lungngaihna avangin
han in\hen hrang \hin tak mahse a tawpah chuan an in tawng leh nge nge \hin. A
tawp berah chuan “Ka Hmangaih che” thawnthu lungkuai tak hi thu leh hla lama
tui tan chuan chhiar ngei chi a ni a, a
chhung a thu \ha tak tak inphumte hi man thiam tan phei chuan hringnun zirna
atan a\angkai thei hle dawn a ni.
**************************************
KZP ;-))
ReplyDeletelawm lutuk.....
ReplyDeleteEinj, thiam vel ve :))
ReplyDeletelawm lutuk..Ahooma
ReplyDelete